archive pagina

Huisdieren in tweestrijd: handvaten voor het omgaan met Fikkie bij een scheiding

Uit een onderzoek naar de huisdierenpopulatie in Nederland blijkt dat er in de helft van de huishoudens een dier loopt, vliegt of zwemt. Honden en katten vormen het grootste aandeel. Bij een scheiding zullen er afspraken gemaakt moeten worden over de tot het gezin behorende dieren. In dit artikel gaan we in op de belangrijkste aandachtspunten.

De juridische positie van het huisdier
Mensen voelen zich vaak sterk verbonden met hun huisdieren en beschouwen ze als belangrijke metgezellen in hun leven. Huisdiereigenaren kunnen een diepe emotionele band vormen met hun dieren. De dieren worden niet zelden met dezelfde liefde, zorg en genegenheid behandeld als andere gezinsleden. Een en ander zal uiteraard per persoon en per soort huisdier kunnen verschillen.

Hoewel de juridische status van huisdieren doorgaans als ‘bezit’ wordt beschouwd, gaat de emotionele en sociale betekenis die aan huisdieren wordt gehecht vaak verder dan die van eenvoudige eigendommen. Om die reden is op 1 januari 2013 art. 3:2a BW in werking getreden. Dit artikel luidt als volgt:

Dieren zijn geen zaken.
Bepalingen met betrekking tot zaken zijn op dieren van toepassing, met in achtneming van de op wettelijke voorschriften en regels van ongeschreven recht gegronde beperkingen, verplichtingen en rechtsbeginselen, alsmede de openbare orde en de goede zeden.

Door de invoering van dit artikel wordt door de wetgever erkend dat dieren een andere juridische status hebben en dus niet als ‘gewone’ eigendommen beschouwd dienen te worden. Dit is echter louter symbolische wetgeving want in lid 2 worden wel alle regels die van toepassing zijn op zaken van overeenkomstige toepassing verklaard. Daarom zal bij scheiding, net als bij bijvoorbeeld de inboedel of de auto, allereerst moeten worden bepaald tot wiens vermogen Fikkie behoort.

Tot wiens vermogen behoort het huisdier?
Vanwege de emotionele gehechtheid aan een dier, is het voor veel scheidende stellen lastig Fikkie als de inboedel of de auto te behandelen. Toch wordt, net als bij overige eigendommen, de verdeling van een huisdier beheerst door de (wettelijke) regels voor eigendomsverdeling en eventueel tussen de scheidende partners geldende voorwaarden.

Er zijn drie mogelijke opties:

Fikkie behoort tot het gemeenschappelijke vermogen
Fikkie behoort tot het privé-vermogen van een van beiden
Het is niet duidelijk tot wiens vermogen Fikkie behoort

Het huisdier behoort tot het gemeenschapsvermogen als:

de eigenaren in wettelijke gemeenschap van goederen vóór 1 januari 2018 met elkaar zijn gehuwd[1].
de eigenaren na 1 januari 2018 zijn gehuwd zonder huwelijkse voorwaarden en het huisdier vóór (door hen samen) of tijdens het huwelijk is aangeschaft.

Is er geen sprake van een huwelijksgemeenschap dan is het huisdier toch gemeenschappelijk aIs:

partijen dat hebben afgesproken bij overeenkomst, in huwelijkse voorwaarden of samenlevingscontract.

In alle andere gevallen behoort Fikkie tot het privévermogen van een van beiden.

Is het onduidelijk van wie het huisdier is en zijn partijen het hier niet over eens, dan zal door één van beiden aangetoond moeten worden dat het huisdier van hem of haar is. Daarbij kan worden gekeken naar feiten en omstandigheden zoals:

Wie heeft de aanschaf van het huisdier betaald?
De factuur van de fokker?
Wie staat in het stamboek als eigenaar?
Wie staat als client geregistreerd bij de dierenarts?
Op wiens naam staat een eventuele verzekeringspolis voor het dier?
Bij wie verblijft het huisdier op dat moment?
Op wiens naam staat de chip van het huisdier?
Etc.

Komen de baasjes er niet uit, dan kunnen ze de rechter vragen de beslissing te nemen.

Alleen indien het huisdier tot het gemeenschappelijke vermogen behoort, zullen er afspraken moeten worden gemaakt over het huisdier. Die afspraken kunnen zien op:

De verdeling/toedeling
De waardering
Kosten van verzorging, voeding, (vakantie)opvang etc.
‘Omgang’
De hoogte van onderhoudsvoorzieningen in verband met de kosten van de verzorging van het huisdier

Indien het huisdier van een van beiden is, kan de andere partner er toch gehecht aan zijn geraakt en/of er een emotionele band mee hebben gevormd. Omgang met Fikkie is echter niet iets dat juridisch kan worden afgedwongen. In juridische zin hebben huisdieren immers niet de positie van een kind ook al kan het dier als een kind zijn voor de eigena(a)r(en). In die situatie kunnen alleen in onderling overleg afspraken worden gemaakt. Dit staat partijen uiteraard vrij om te doen.

Verdeling en waardering
Voor de ‘verdeling’ van Fikkie, zijn er net als bij de auto en de inboedel, grofweg de volgende twee mogelijkheden:

Fikkie wordt aan een van beiden toebedeeld, al dan niet onder vergoeding van de helft van de waarde van het Fikkie.
Fikkie blijft ‘onverdeeld’.

Indien Fikkie aan een van beide wordt toebedeeld, dan dient de waarde van het dier bepaald te worden. De ander die het dier niet krijgt toebedeeld heeft immers recht op de helft van de waarde. Daarbij speelt de emotionele waarde van een dier geen rol. Maar als Fikkie een rashond is met een stamboom kan hij wel degelijk een financiële waarde hebben. Voor het bepalen van de waarde kan men zich baseren op de aankoopprijs maar ook het laten taxeren door een erkende fokker is een mogelijkheid om de waarde van een waardevol dier te laten bepalen.

De kosten die samenhangen met het houden van het huisdier komen vanaf het moment van de toedeling voor rekening van degene aan wie het dier is toebedeeld.[2]

Kiezen ex-partners ervoor samen voor het dier te blijven zorgen dan zullen er duidelijke, bij voorkeur schriftelijke, afspraken gemaakt moeten worden over het verblijf van het huisdier en de (medische) kosten die samenhangen met het houden van een huisdier.

Belang voor de praktijk
Afspraken over huisdieren worden vaak vergeten bij een scheiding terwijl ze vaak als wezenlijk onderdeel van het gezin worden gezien. Een dier kan ook een essentiële rol spelen bij het bieden van troost aan kinderen in scheidingssituaties. Het is dan ook belangrijk zorgvuldige afspraken te maken over het huisdier. Daarbij zien we ook in toenemende mate uitspraken over dit thema gepubliceerd worden. Zorgvuldige afspraken over de huisdieren heeft dan ook nog een extra maatschappelijk belang, namelijk het bijdragen aan de vermindering van de workload bij de rechtbanken.

In het kader van Dierendag op 4 oktober a.s. heeft de Scheidingsdeskundige voor jou een ‘Toolkit Huisdieren en scheiding’ ontwikkeld. De toolkit bevat de volgende documenten:

Factsheet ‘Huisdieren en scheiding’
Modeldocument werkblad huisdierenplan
Modeldocument huisdierenplan
Modelbepaling die kan worden overgenomen in het convenant

Indien de afspraken over de huisdieren worden vastgelegd in een huisdierenplan, dan gelden deze afspraken tussen partijen. Deze afspraken worden niet door de advocaat als productie van het echtscheidingsconvenant aan het gemeenschappelijke verzoekschrift toegevoegd.

De “Toolkit Huisdieren en scheiding” is voor leden van onze Permanente Praktijkondersteuning gratis te downloaden via de kennisbibliotheek (sectie Verdelen en verrekenen). Overige geïnteresseerden kunnen de toolkit aanschaffen via de webshop.

[1] Hetzelfde geldt voor het aangaan van een geregistreerd partnerschap.
[2] Het staat partijen uiteraard vrij daar andere afspraken over te maken.

Afgelopen vrijdag was het zover: de dag van de scheiding!

Vakartikel
Jaarlijks vindt op de tweede vrijdag van september in Nederland de “Dag van de Scheiding” plaats op initiatief van de Vfas. Dit jaar was dat op vrijdag 15 september. Tijdens deze dag wordt stilgestaan bij de maatschappelijke impact van scheidingen en het belang van goede begeleiding. Het thema dit jaar is: “Ouderschapsplan, uitkomst of illusie”.

De kindrekening als bron van onrust na scheiding: Hof ontbindt ouderschapsplan deels

Vakartikel

Het Hof ontbindt het ouderschapsplan ten aanzien van de kindrekening vanwege de aanhoudende conflicten hierover. De vrouw hoeft niet langer bij te dragen aan de kindrekening vanwege het tekortschieten van de man in het nakomen van zijn verplichtingen. Wat betekent dit voor de kosten van de kinderen?

Het hof Arnhem-Leeuwarden geeft op 6 juli 2023 duidelijkheid over voorhuwelijks vergoedingsrecht

Vakartikel

Sinds de invoering van het nieuwe huwelijksgoederenrecht op 1 januari 2018 bestaat er onzekerheid over de gevolgen van voorhuwelijkse vergoedingsrechten. Op basis van de wettekst zou (een deel van) het vergoedingsrecht kunnen verdampen. Het Hof Arnhem Leeuwarden vindt dat niet redelijk en legt uit.

Aandachtspunten voortzetten hypotheek na relatiebeëindiging

Bij een scheiding komt het in veel gevallen voor dat één van de partners de koopwoning wil overnemen. Dit geeft rust voor de blijvende partner en eventueel betrokken kinderen. De vertrekkende partner dient te worden ontslagen uit de verplichtingen die samenhangen met de gezamenlijke hypothecaire geldlening. Ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid kan uitsluitend door de geldverstrekker worden verleend. Of een geldverstrekker hiermee akkoord gaat is afhankelijk van diverse factoren zoals het inkomen van de debiteur, de hoogte van de hypotheekrente, de resterende duur van het rentecontract, de hypotheekvorm, de hoogte van de geldlening ten opzichte van het onderpand, et cetera. Naast deze factoren speelt het beleid van de geldverstrekker met betrekking tot ontslag hoofdelijke aansprakelijkheid bij een relatiebeëindiging een grote rol. Dit beleid verschilt per geldverstrekker. Inzicht in het beleid van de geldverstrekker kan daarom het verschil maken of een van beide partners in de woning kan blijven wonen. Hiermee kan voorkomen worden dat de woning “gedwongen” moet worden verkocht.

Naast goedkeuring van de geldverstrekker is het cruciaal dat de maandlasten van de hypotheek voor de achterblijvende partner op langere termijn betaalbaar blijven. Ontslag uit hoofdelijke aansprakelijkheid en de betaalbaarheid van de nieuwe geldlening na een scheiding is daarom altijd maatwerk.

In dit artikel worden de diverse acceptatiecriteria uiteengezet aan de hand van praktijkvoorbeelden. Er wordt ingegaan op de volgende normen en mogelijkheden:

Acceptatienormen
Beheernormen
Herstructureren

Acceptatienormen van een hypotheek tijdens de relatie
Bij de aankoop van een woning met hypotheek of bij het oversluiten van een hypotheek kan de haalbaarheid uitsluitend worden getoetst op basis van de standaard acceptatienormen. Deze norm is bij iedere geldverstrekker gelijk.

Binnen de standaard acceptatienormen dient annuïtair getoetst te worden. Het vaste uitgangspunt bij deze rekenmethode is het aflossen van de gehele hypothecaire lening in maximaal 360 maanden. Is het rentecontract (rentevastperiode) korter dan 10 jaar, dan dient in de berekening de toetsrente (momenteel 5%) gehanteerd te worden. Bij een rentevast periode langer dan 10 jaar dient de werkelijke lagere rente opgenomen te worden in de berekening. Hierdoor kan er in veel gevallen een hoger bedrag geleend worden.

Rekenvoorbeeld:
Maarten (27) en Vera (25) kopen in 2013 samen een eerste woning voor € 250.000. Het bruto jaarinkomen van Maarten en Vera is op dat moment € 35.000 respectievelijk € 25.000. Zij kiezen voor een annuïtaire hypotheek met een looptijd van 30 jaar en een rente van 10 jaar vast tegen 4%. Met het gezamenlijke inkomen kunnen zij een maximale hypothecaire geldlening krijgen van € 260.000. De financieringsbehoefte valt binnen de norm en is daarom haalbaar.

Na 10 jaar gaan Maarten en Vera uit elkaar. Vera wenst de woning en draagplicht van de hypothecaire geldlening over te nemen. Op het moment van scheiden gelden de volgende uitgangspunten:

Waarde woning € 400.000
Bruto jaarinkomen Vera € 45.000
Hoogte huidige hypotheekschuld € 200.000
Rentevast periode huidige hypotheek 2% tot 2029. (In verband met tussentijdse aanpassing rente in 2019)
Vera dient Maarten € 100.000 (helft van de overwaarde) te betalen in verband met het overnemen van de woning
Vera heeft een totale financiering nodig van € 300.000

Omdat de rente voor de bestaande hypotheek korter dan 10 jaar vaststaat zal de maximale hypotheek voor Vera berekend moeten worden op basis van de toetsrente van 5%. Op basis van de standaard acceptatienormen kan Vera maximaal € 185.000 financieren. Het is daarom niet mogelijk om de bestaande hypotheek over te nemen en Maarten uit te kopen.

Woonquote en Tijdelijke Regeling Hypothecair Krediet
In een hypotheekberekening wordt gebruik gemaakt van tabellen die per inkomen aangeven welk percentage aan hypotheeklasten mag worden besteed. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger het percentage van het inkomen dat aan hypotheeklasten mag worden besteed. Dit percentage wordt een woonquote genoemd. Het NIBUD stelt jaarlijks tabellen op met de verschillende woonquotes. De tabellen worden vervolgens gepubliceerd in de Wet Tijdelijke Regeling Hypothecair Krediet. De Tijdelijke regeling hypothecair krediet regelt de inkomenscriteria voor het verstrekken van hypothecair krediet. In het voorbeeld van Vera is de woonquote 26,5%.

Beheernormen
Omdat de geldlening niet verstrekt kan worden op grond van de acceptatienormen kan gekeken worden of de geldverstrekker ook beheernormen hanteert. Dit zijn ruimere normen die bij een scheiding gebruikt mogen worden. Bij deze normen mag de maximale verstrekking gebaseerd worden op de werkelijke lasten die Vera betaalt na het overnemen van de woning. Op basis van de beheernormen kan een hogere financiering worden verkregen. Hieronder staan de verschillende mogelijkheden van de beheernormen uiteengezet:

De annuïtaire toets wordt losgelaten en er kan gekeken worden naar de daadwerkelijke hypotheekvorm. Bestaande of nieuwe aflossingsvrije delen geven meestal een grotere leencapaciteit.
Er mag een hogere woonquote worden gehanteerd.
Er mag bij een resterende rentevaste periode van minimaal 3 jaar getoetst worden met de werkelijke (lagere) rente.
Er wordt soepeler omgegaan met de vaststelling van het inkomen. Inkomen uit bijvoorbeeld partneralimentatie of een uitkering mag meegenomen worden als de overnemende partner deze minimaal 3 jaar ontvangt.
Bij het vaststellen van het inkomen mag, in situaties waarbij iemand op korte termijn met pensioen gaat, het dan lagere pensioeninkomen buiten beschouwing worden gelaten, tenzij de geldnemer binnen 3 jaar de pensioengerechtigde leeftijd bereikt.
Er wordt soms soepeler omgegaan met een eventuele negatieve BKR-codering.

De verscheidenheid aan mogelijkheden leidt er in de praktijk regelmatig toe dat de hypotheek op basis van de normen van de geldverstrekker kan worden voortgezet. Het is echter onvoldoende dat een geldverstrekker alleen op basis van het formele acceptatiebeleid akkoord gaat met het voortzetten van de (aangepaste) geldlening. Naast de acceptatietoets van de geldverstrekker zal onderzocht moeten worden of de overnemende partner de hypotheeklasten, nu en in de toekomst, ook daadwerkelijk kan dragen. Het is van groot belang dat er sprake is van een bestendige en passende situatie voor de partner die de woning en hypothecaire geldlening overneemt. Als dit niet goed wordt getoetst kan de betrokken partner in de financiële problemen komen.

NHG-hypotheken
Wanneer een hypothecaire geldlening met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) is verstrekt, dan heeft dat als voordeel dat er beheernormen zijn opgenomen in het beleid van NHG. De meeste geldverstrekkers volgen deze normen. Mocht de geldlening niet met NHG zijn verstrekt, dan is het beleid van de geldverstrekker doorslaggevend. Als je als professional alle hierboven genoemde normen hebt onderzocht weet je zeker dat je alles hebt gedaan om woning behoud te realiseren.

Terug naar Maarten en Vera
Door de verruimingen in de beheernormen kan Vera de geldlening wel verkrijgen. Allereerst mag namelijk een hogere woonquote in de berekening worden opgenomen. De woonquote van Vera op basis van de acceptatienormen bedroeg 26,5%. Door het toepassen van de beheernorm mag deze worden verhoogd naar 31,5%. Op basis van het inkomen van Vera van € 45.000 en bij het toepassen van de verruimingen uit de beheernormen, zou een hypotheek met een maximale maandlast van bruto € 1.181 (€ 45.000 x 31,5% / 12) mogelijk zijn. Ook mag in de berekening rekening gehouden worden met de werkelijke rente van 2% (in plaats van 5%). De resterende rentevast periode van de bestaande hypotheek van Vera is immers nog 6 jaar en daarmee langer dan 3 jaar. Met deze aanpassingen kan Vera een annuïtaire hypotheek dragen van ongeveer € 260.000. Dit is echter nog onvoldoende ten opzichte van de financieringsbehoefte van € 300.000.

Op basis van de GHF-norm mag een hypotheek tot maximaal 50% van de woningwaarde aflossingsvrij gefinancierd worden. Omdat de woningwaarde € 400.000 is kan Vera € 200.000 omzetten naar een aflossingsvrije hypotheek. Hierdoor zal dit deel van de geldlening niet meer kwalificeren als eigenwoningschuld. De rente kan hierdoor niet meer worden afgetrokken. Ondanks dit fiscale nadeel zijn de maandlasten van deze aflossingsvrije lening een stuk lager. De bestaande schuld van € 100.000 dient ten minste annuïtair afgelost te worden in de dan nog resterende periode van 20 jaar om recht op renteaftrek te behouden. Vera heeft immers al voor 10 jaar recht op renteaftrek gehad. Voor de nieuwe annuïtaire geldlening van € 100.000 zal een nieuwe rente gaan gelden. In dit voorbeeld wordt gerekend met een rente van 5%.

De totale nieuwe hypotheekconstructie van € 300.000 geeft Vera een bruto maandlast van € 993. De maandlasten vallen nu binnen de normen en zijn, door het gedeeltelijk omzetten van de lening naar aflossingsvrij, ook beter betaalbaar.

Omdat de maandlasten lager zijn dan de maximale maandlast op basis van de beheernormen, is het voor Vera ook mogelijk om een kleiner deel aflossingsvrij te lenen. Afhankelijk van de financiële positie van Vera en haar wensen kan ervoor gekozen worden om het aflossingsvrije deel van de hypotheek te verkleinen.

Herstructureren
Wanneer de verruimingen uit de beheernormen niet leiden tot een positieve uitkomst, bestaat er bij sommige geldverstrekkers de mogelijkheid tot herstructureren. Bij herstructureren kunnen de acceptatie- en beheernormen geheel worden losgelaten. Er wordt dan gekeken naar de daadwerkelijke inkomsten en uitgaven van de klant en naar het netto besteedbaar inkomen. Om het netto besteedbaar inkomen te bepalen en te onderbouwen kan een inkomsten en uitgavenformulier van Nibud gebruikt worden. De klant dient aan te tonen dat het inkomen bestendig is. Voorbeelden van inkomsten die bij herstructureren meegenomen kunnen worden in de beoordeling zijn:

Toeslagen
Persoonsgebonden budget
inkomsten uit vrijwilligerswerk
Et cetera

Bij herstructureren kan ook worden afgeweken van de regel dat maximaal 50% van de woningwaarde aflossingsvrij gefinancierd mag worden.

Herstructureren kan uitsluitend als de financiële situatie van de overnemende partner door verkoop van de woning zal verslechteren. Daar kan bijvoorbeeld sprake van zijn als een partner met kinderen een hogere maandelijkse huur moet betalen voor een woning die niet aansluit bij een meerspersoonshuishouden. Ook kan gedacht worden aan een situatie waarbij na verkoop van de woning een restschuld zou ontstaan, die door de klant vervolgens niet te financieren is. Gezien de dalende prijzen op de woningmarkt ligt het voor de hand dergelijke situaties in de toekomst vaker gaan voorkomen.

Conclusie en belang voor de praktijk
Goede begeleiding kan het verschil maken bij woningbehoud na een scheiding. Door inzicht in het beleid van geldverstrekkers en het leveren van maatwerk kunnen alle opties onderzocht worden om woningbehoud mogelijk te maken. Hiermee wordt voorkomen dat cliënten die met een scheiding te maken krijgen de woning onnodig “gedwongen” moeten verkopen.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Rob van Dijk (Advies team wonen ING).

Zoek je meer verdieping in dit thema? De Scheidingsdeskundige verzorgt regelmatig de online bijeenkomst: Scheiden & de eigen woning.

Box 3-compensatie en de gevolgen voor de scheidingspraktijk

HR 24 december 2021, Box 3-compensatie en de gevolgen voor de scheidingspraktijk

Dit artikel is tevens gepubliceerd in EB Tijdschrift voor Scheidingsrecht 2022/63

Auteur: mr. V.A.J. (Vanessa) Vissers van De ScheidingsDeskundige

1. Inleiding
De Hoge Raad oordeelde in het zogenaamde Kerst-arrest dat de spaartaks (oftewel box 3-heffing) in strijd is met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Hierdoor zal een grote groep belastingplichtigen gecompenseerd gaan worden. Deze compensatieregeling heeft gevolgen voor mensen die gaan scheiden of al gescheiden zijn. De volgende onderdelen van een scheiding worden door de compensatieregeling geraakt:

Vermogensafwikkeling
- Compensatie box 3 heffing
- Inkomensafhankelijke regelingen
Kinder- en partneralimentatie

Scheidingsprofessionals dienen deze problematiek daarom op hun netvlies te hebben.

2. Het wettelijke stelsel van box 3
Het inkomen uit vermogen (bezittingen minus schulden) wordt belast in box 3.[1] Bezittingen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit spaargelden, beleggingen of een tweede woning. De belasting (31%[2]) wordt geheven op basis van een fictief rendement over het vermogen op 1 januari van het betreffende belastingjaar (de peildatum). Sinds 2017 wordt het rendement bepaald op basis van de zogenaamde vermogensmix waarbij aansluiting wordt gezocht bij een gemiddelde verdeling van het box 3-vermogen over spaargeld en beleggingen. De daadwerkelijke samenstelling van het vermogen van de belastingplichtige is voor de bepaling van het fictieve fiscale rendement niet relevant. Vermogen tot een bepaalde grens is vrijgesteld van de heffing in box 3. In 2022 bedroeg het heffingsvrije vermogen; € 50.650[3]). Belastingplichtigen met een vermogen onder deze grens worden dus niet geconfronteerd met een box 3-heffing en dus ook niet met de compensatieregeling.

Fiscale partners doen gezamenlijk aangifte inkomstenbelasting waarbij het totale gezamenlijke vermogen van beide partners vrij mag worden toegerekend in de onderlinge verhouding die zij in de aangifte kiezen.[4] Het heffingsvrije vermogen kan daarbij tussen partners worden overgedragen waardoor het totale gezamenlijke vermogen van fiscale partners tot een bedrag van € 101.300 (2 *
€ 50.650) is vrijgesteld.

Schematisch kan de vermogensrendementsheffing in box 3 per belastingplichtige als volgt worden weergegeven[5]:

Belastingplichtigen die hun vermogen hoofdzakelijk op spaarrekeningen hebben staan, hebben de afgelopen jaren nagenoeg geen rendement behaald over dit vermogen. Het forfaitaire rendement op basis van de vermogensmix waar de belasting in box 3 op werd gebaseerd lag aanzienlijk hoger.

Voorbeeld
Een belastingplichtige met spaartegoeden van stel € 500.000 heeft een fiscaal verondersteld rendement van: (€ 50.650 * 1,82%) + (€ 398.700 * 4,37%) = € 922 + € 17.423 = € 18.345. De belasting hierover bedraagt € 18.345 * 31% = € 5.687. Het daadwerkelijk behaalde rendement is echter verwaarloosbaar. Dit knelt en is de kern van de onrechtmatigheid. In een meerjarenperspectief gaat dit om veel geld.

3. De aanloop naar en de gevolgen van HR 24 december 2021
De box 3 heffing leverde de Belastingdienst de afgelopen jaren een stroom aan bezwaarschriften op. Ongeveer 200.000 bezwaarschriften (van 60.000 belastingplichtigen) zijn aangewezen als massaal bezwaar om niet alle bezwaarschriften individueel te hoeven beoordelen. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een procedure bij de Hoge Raad. Op 24 december 2021 besliste de Hoge Raad dat de wijze waarop het vermogen in box 3 wordt belast in strijd is met het eigendomsrecht en dat -kort gezegd- alleen het werkelijke rendement op vermogen mag worden belast.[6]

3.1 Rechtsherstel
Als gevolg van deze uitspraak zal de overheid bepaalde groepen belastingplichtigen herstel bieden voor de door hen in de periode 2017 – 2021 betaalde vermogensrendementsheffing.[7] In eerste instantie gaat dit om de volgende twee groepen belastingplichtigen:

de groep van 60.000 bezwaarmakers.
de belastingplichtigen waarvan de aanslag inkomstenbelasting over de periode vanaf 2017 nog niet definitief vaststaat. Dit zal met name gaan over de aanslagen van ondernemers die vaak uitstel hebben gevraagd voor het indienen van de aangifte én de aanslagen over 2021. Naar verluidt gaat dit om zo’n 2 miljoen belastingplichtigen.

De compensatie zal forfaitair worden vastgesteld. Daarbij wordt wél gekeken naar de daadwerkelijke samenstelling van het vermogen. Dit forfait leidt ertoe dat met name de belastingplichtigen met vermogen dat volledig of grotendeels uit spaargelden bestaat, zullen worden gecompenseerd. De betreffende belastingplichtigen zullen de compensatie automatisch ontvangen.

Belastingplichtigen die geen bezwaar hebben gemaakt tegen de box 3 heffing hoeven volgens de Hoge Raad niet verplicht te worden gecompenseerd. [8] De overheid gaat bekijken of ze deze groep ook zal gaan compenseren. Uiterlijk met Prinsjesdag zal hier meer duidelijkheid over zijn.

3.2 Toeslagen en heffingskortingen
Indien door de herberekening van het rendement in box 3 het verzamelinkomen van een belastingplichtige daalt in een bepaald jaar, kan dit ook een effect hebben op andere inkomensafhankelijke regelingen.[9] Gedacht kan worden aan het recht op toeslagen en heffingskortingen (meer specifiek de ouderenkorting). Deze regelingen die door de Belastingdienst worden uitgevoerd zullen automatisch worden aangepast als gevolg van de aanslagcorrecties in box 3.

4. Gevolgen voor de scheidingspraktijk
Is de belastingplichtige inmiddels gescheiden en ontvangt deze een compensatie op grond van de box 3-hersteloperatie zoals hiervoor beschreven, dan dient zich de vraag aan of de ex-partner daar deels aanspraak op kan maken. De compensatie zal immers op het niveau van de belastingplichtige vastgesteld worden terwijl de oorspronkelijke onrechtmatige belastingheffing mogelijk niet alleen op die belastingplichtige heeft gedrukt. Dezelfde vraag kan worden gesteld voor een eventueel aanvullend bedrag aan toeslagen dat wordt ontvangen in verband met de correctie van het verzamelinkomen. Voor de beantwoording van deze vragen dient een onderscheid te worden gemaakt tussen fiscale partners die gehuwd waren in gemeenschap van goederen[10] en alle andere fiscale partners.

4.1 Wettelijke gemeenschap van goederen
Indien en voor zover de compensatie ziet op de periode dat de belastingplichtige en zijn ex-partner waren gehuwd in een wettelijke gemeenschap van goederen, dient de compensatie bij helfte te worden gedeeld met de ex-partner.[11] De belastingheffing in box 3 heeft immers gedrukt op de gemeenschap. De compensatie komt daarom ook de gemeenschap toe. Dat de compensatie wordt ontvangen na ontbinding van de gemeenschap doet daar niets aan af. Voor eventueel aanvullend te ontvangen bedragen aan toeslagen geldt hetzelfde.

De operatie van het rechtsherstel in verband met de box 3-heffing vertoont sterke overeenkomsten met de vergoedingen voor ouders in verband met de Toeslagenaffaire. De compensatie in verband met de toeslagenaffaire werd uitbetaald aan degene op wiens naam de toeslagbeschikking was gesteld. Over het verdelen tussen ex-partners van deze compensatie zijn inmiddels diverse procedures gevoerd.[12] De uitkomst in deze procedures is steeds gelijk: ondanks dat de compensatie wordt uitbetaald aan de belastingplichtige, komt de vergoeding toe aan de ontbonden huwelijksgemeenschap. De compensatie ziet immers op de kinderopvangtoeslag van partijen in de periode dat er tussen hen een algehele gemeenschap van goederen bestond en daarmee valt ook de ontvangen compensatie in de gemeenschap. Het feit dat de compensatie ná ontbinding van de gemeenschap is ontvangen is niet relevant voor de rechtbank. De compensatie wordt daarmee door de rechtbank aangemerkt als een nagekomen bate die bij helfte verdeeld dient te worden.

Ondanks het bestaan van een wettelijke gemeenschap dient in voorkomende situaties onderzocht te worden of de belastingplichtige en zijn ex-partner bij de scheiding (schriftelijke) afspraken[13] hebben gemaakt waardoor de compensatie mogelijk toch niet (bij helfte) hoeft te worden gedeeld. Of dat er andere omstandigheden zijn waarbij ondanks het bestaan van een gemeenschap het delen van de compensatie onredelijk zou zijn. Gedacht kan worden aan situaties waarbij een belastingplichtige van de gemeenschap uitgesloten vermogen heeft en de box 3-heffing over dit vermogen uit dit privévermogen heeft betaald. Ondanks het bestaan van de huwelijksvermogensrechtelijke gemeenschap heeft in die situatie de belastingheffing immers niet gedrukt op deze gemeenschap. Indien de gemeenschap in die situatie zou hebben bijgedragen aan de fiscale verplichtingen waarvan de draagplicht tot het privé vermogen van de partner met het vermogen behoort, kan gesteld worden dat er vergoedingsrechten zijn ontstaan. Deze dienen in de financiële afwikkeling van de scheiding betrokken te worden. Dit staat los van de compensatieregeling.

4.2 Overige fiscale partners
Bestond er tussen voormalige fiscale partners geen gemeenschap van goederen in de periode die in aanmerking komt voor rechtsherstel, dan is het antwoord op de vraag of de ex-partner recht heeft op een deel van de compensatie sterk afhankelijk van de specifieke feiten en omstandigheden van de belastingplichtige en zijn ex-partner. Daarbij dient allereerst beoordeeld te worden of er contractuele afspraken (in een samenlevingscontract of bij huwelijkse voorwaarden) zijn gemaakt op grond waarvan de compensatie gedeeld zal moeten worden. Is er een verplicht wederkerig finaal verrekenbeding waarbij de ex-echtgenoten met elkaar afrekenen alsof zij gehuwd waren in gemeenschap van goederen, dan is de uitwerking gelijk aan hetgeen hiervoor is beschreven bij de wettelijke gemeenschap van goederen. In het geval van een niet-uitgevoerd periodiek verrekenbeding zou gesteld kunnen worden dat de compensatie bij helfte verrekend moet worden met de ex-partner. Belastingheffing over het inkomen en vermogen behoort dan immers tot de kosten van de huishouding, terwijl deze kosten achteraf lager blijken te zijn uitgevallen. Nu de compensatie van invloed is op de grondslag van het te verrekenen vermogen, zou het derhalve niet juist zijn als deze uitsluitend ten goede zou komen aan de belastingplichtige.

Daarnaast kunnen nog andere specifieke feiten en omstandigheden een rol spelen. De volgende vragen zouden aan cliënten kunnen worden gesteld:

van wie was het aangegeven vermogen?
aan wie is het vermogen toegerekend in de belastingaangifte?
door wie werden de belastingaanslagen betaald?
behoorden de belastingaanslagen tot de kosten van de huishouding?
zijn er in bijvoorbeeld een scheidingsconvenant specifieke afspraken gemaakt met betrekking tot de belastingheffing gedurende het fiscale partnerschap, het jaar van scheiding en de periode daarna?

4.3 Onderhoudsvoorzieningen
Naast de vraag of de ex-partner recht heeft op een deel van de compensatie, kan de vraag opkomen in hoeverre het rechtsherstel in box 3 een eventueel effect heeft op in de periode 2017-2021 vastgestelde onderhoudsvoorzieningen (kinder- en partneralimentatie). In de alimentatieberekening is mogelijk rekening gehouden met een te hoge belastingheffing over het vermogen. Ook bestaat er wellicht een hoger recht op toeslagen omdat het verzamelinkomen door de compensatie wordt verlaagd. Hierdoor is de draagkracht lager vastgesteld. Onderhoudsvoorzieningen zijn hierdoor mogelijk te laag geweest. De compensatieregeling zou een wijziging van omstandigheden kunnen inhouden op grond waarvan om een herziening van de onderhoudsvoorzieningen kan worden verzocht.[14] Een eventuele wijziging zal alleen effect hebben voor de toekomst. Rechters gaan behoedzaam om met hun bevoegdheid om de hoogte van de onderhoudsvoorzieningen met terugwerkende kracht te wijzigen.[15] Bovendien is het onduidelijk hoe de box 3-heffing in de toekomst zal worden vormgegeven. Nadere jurisprudentie zal hierover afgewacht moeten worden.

In de nog lopende (overleg)scheidingen kan in onderling overleg met cliënten rekening worden gehouden met geen of een lagere box 3 heffing.[16]

5. Belang voor de praktijk
De kans dat je in de scheidingspraktijk cliënten tegenkomt die (mogelijk) recht hebben op compensatie is zeer reëel. In een meerjarenperspectief kan het om zeer grote bedragen gaan. In lopende en toekomstige scheidingszaken dient aandacht te worden besteed aan het rechtsherstel in box 3 en de gevolgen daarvan. Dit thema dient expliciet op de agenda gezet te worden als cliënten vermogen hebben boven het heffingsvrije vermogen. Het is in dat kader zorgvuldig om de definitieve aanslagen vanaf 2017 op te vragen alsmede een print van de laatst ingediende aangifte inkomstenbelasting.

Bij de berekening van de onderhoudsvoorzieningen dient er rekening mee te worden gehouden dat de alimentatierekensoftware mogelijk nog niet is aangepast op de herstelwetgeving. Ook is nog niet duidelijk hoe de vermogensrendementsheffing de komende jaren zal worden vormgegeven. In die situatie zal maatwerk moeten worden geboden binnen de mogelijkheden van de software of er al op een later moment een herberekening moeten worden gemaakt.

Het kan ook voorkomen dat een cliënt die reeds is gescheiden vragen heeft over dit thema. Dit zal zich dan toespitsen op de vraag of de door een van beiden ontvangen compensatie gedeeld dient te worden. Tevens kan om een herziening van de onderhoudsvoorzieningen worden gevraagd. Het verdient de voorkeur dat cliënten vervolgens hierover met elkaar in gesprek gaan en samen tot afspraken komen. Hiermee kan een eventuele juridische procedure worden voorkomen.

Auteur: mr. V.A.J. (Vanessa) Vissers

Vanessa is sinds 2017 werkzaam voor het kenniscentrum van de Scheidingsdeskundige. Zij ondersteunt scheidingsprofessionals en publiceert over fiscale aspecten van het scheidingsproces.

Permanent Actueel
Wil je graag op de hoogte blijven van ontwikkelingen die van belang zijn voor de scheidingspraktijk? En maak je nog geen gebruik van praktijkondersteuning of onze digitale leeromgeving? Vraag dan nu een gratis proefabonnement aan!

[1] Afdeling 5.1 Wet IB 2001.

[2] Tarief 2022.

[3] Voor fiscale partners bedraagt het heffingsvrije vermogen het dubbele van dit bedrag.

[4] Art. 2.17 Wet IB 2001.

[5] Cijfers en tarieven 2022.

[6] Hoge Raad 24 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1963.

[7] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/04/28/kamerbrief-over-rechtsherstel-en-overbruggingswetgeving-box-3

[8] Hoge Raad 20 mei 2022, ECLI:NL:HR:2022:718.

[9] Kamerbrief over rechtsherstel en overbruggingswetgeving box 3 d.d. 28 april 2022 en Kamerbrief regelingen waarop het rechtsherstel box 3 effect heeft d.d. 10 mei 2022.

[10] Waar in dit artikel wordt gesproken over huwelijk/gehuwden/echtgenoten worden tevens geregistreerd partnerschap/geregistreerde partners bedoeld.

[11] Art. 1:100 lid 1 BW.

[12] Rechtbank Den Haag 9 november 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:13732 en Rechtbank Den Haag 25 mei 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:9067 (inmiddels bevestigd door het Hof Den Haag op 1 juni 2022, niet gepubliceerd).

[13] Bijvoorbeeld in de fiscale paragraaf van het scheidingsconvenant.

[14] Uiteraard kunnen partijen in onderling overleg ook tot andere afspraken komen.

[15] HR 9 oktober 2009, RFR 2009/132

[16] Zie Split-Online DAP/DAG: nummer 102-112.

Afschaffing FOR en gevolgen voor de scheidende ondernemer

In de Voorjaarsnota 2022 is aangekondigd dat de fiscale ouderdagsreserve (FOR) met ingang van 1 januari 2023 wordt afgeschaft. Dat betekent dat met ingang van die datum de FOR niet verder mag worden opgebouwd. De bestaande reeds opgebouwde FOR mag nog wel op basis van de huidige regels worden afgewikkeld.

De FOR is een fiscale faciliteit (art. 3.67 tot en met 3.73 Wet IB 2001). Commercieel gezien maakt de FOR onderdeel uit van het eigen vermogen. Het vormen van een FOR levert een liquiditeitsvoordeel op omdat over het bedrag dat wordt gereserveerd geen belasting hoeft te worden betaald. De dotatie aan de reserve wordt fiscaal gezien als een kostenpost. Hierdoor daalt de belastbare winst en daarmee de belastingdruk. Het bijzondere is dat het bedrag aan FOR niet daadwerkelijk opzij hoeft te worden gezet en in de praktijk gebeurt dat vaak ook niet.

De FOR is een belangrijk punt bij de echtscheiding van een ondernemer. De hoogte van de FOR beïnvloedt namelijk de stand van het eigen vermogen van de onderneming. Het eigen vermogen is bij veel scheidingen onderdeel van de waardering van de onderneming. De waarde van de onderneming dient mogelijk in de verdeling of verrekening van het vermogen van de scheidende ondernemer en zijn partner te worden betrokken. De (toekomstige) belastingschuld die aan de FOR is verbonden dient als schuld te worden meegenomen bij het vaststellen van de waarde van de onderneming.

Daarnaast zijn er bij scheiding fiscale consequenties verbonden aan de FOR. In de Wet IB 2001 is bepaald dat het ondernemingsvermogen (voor zover de echtgenoot daar aanspraak op kan maken) geacht wordt vlak vóór de ontbinding van de huwelijksgemeenschap te zijn overgedragen tegen de waarde in het economische verkeer (art. 3.59 lid 1 Wet IB 2001). Door deze fictiebepaling wordt fiscale afrekening afgedwongen. De FOR valt dan vrij en behoort tot de stakingswinst. Bij echtscheiding kan de fiscale claim onder voorwaarden worden doorgeschoven naar de ondernemer of de ex-partner die de onderneming voortzet.

Belang voor de praktijk
Ondanks dat de faciliteit van de FOR wordt afgeschaft kun je in de scheidingspraktijk nog wel worden geconfronteerd met een FOR. Met ingang van 1 januari 2023 mag een reeds bestaande FOR weliswaar niet meer verder worden opgebouwd, maar deze mag nog wel op basis van de huidige regels worden afgewikkeld. Heeft een van beide partners of beide partners bij scheiding een IB-onderneming, dan dient de financiële en fiscale afwikkeling van een eventuele opgebouwde FOR in de afspraken betrokken te worden. Vergeet daarbij niet rekening te houden met een belastinglatentie over de toekomstige belastingclaim in verband met de FOR. In onze syllabus Scheiden & Ondernemers tref je een uitgebreide toelichting op deze fiscale faciliteit en de gevolgen bij scheiding.

Opleiding Scheiden en Ondernemers

Een scheiding waarbij een van beide partners ondernemer is, brengt veel complexiteit met zich mee.
De Scheidingsdeskundige heeft daarom een twee daagse opleiding ontwikkeld. In deze praktijkgerichte opleiding komen de belangrijkste deelonderwerpen die samenhangen met scheidende ondernemers aan de orde.
Meer informatie

Kleine pensioenen, wel of niet verevenen?

Op grond van de Wet Verevening Pensioenen bij Scheiding (WVPS) hoeven “kleine” pensioenen niet verevend te worden. Maar stel dat iemand zes van deze “kleine” pensioenen heeft, is het dan toch niet redelijk om te verevenen? Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden doet uitspraak.

Inleiding
Man en vrouw gaan scheiden. Zij hebben in hun huwelijkse voorwaarden de volgende afspraak gemaakt: “Bij echtscheiding en scheiding van tafel en bed worden de door de echtgenoten opgebouwde pensioenaanspraken verevend conform het bepaalde in de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Bij die verevening zullen de voor het huwelijk opgebouwde pensioenrechten niet worden betrokken.”

Bij de scheiding hebben ze in het convenant het volgende opgenomen: “Partijen zullen de door de vrouw ten tijde van het huwelijk opgebouwde pensioenrechten verevenen conform de wettelijke standaardregeling”.

De vrouw heeft tijdens het huwelijk zes pensioenaanspraken opgebouwd. Bij de uitvoering van de afspraken uit het echtscheidingsconvenant is gebleken dat het gaat om zogeheten kleine pensioenen die niet hoeven te worden verevend (artikel 3 lid 3 WVPS). Kennelijk waren cliënten hier niet goed over geïnformeerd. Bij elk van deze pensioenen gaat het deel van het pensioen waarop recht op uitbetaling ontstaat het bedrag dat in artikel 66 lid 1 Pensioenwet is genoemd niet te boven. Dat bedrag was in 2018 op het moment van scheiden € 474,11 per pensioenregeling.

Volgens de man dient de vrouw hem de helft van het pensioen te betalen. De som van de zes pensioenregelingen bedraagt € 2.942 per jaar. De man heeft recht op € 1.471. De man heeft voorgesteld de pensioenen in een afwijkende verhouding te verevenen waardoor het te verevenen pensioendeel boven het grensbedrag van de kleine pensioenen komt. De vrouw heeft dit verzoek afgewezen.

De man legt de zaak voor aan de Rechtbank die de vrouw in het gelijk stelt. De man gaat in beroep bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Het Hof beantwoordt onder andere de volgende twee vragen:

Hoe moet de passage in het echtscheidingsconvenant: “Partijen zullen de door de vrouw ten tijde van het huwelijk opgebouwde pensioenrechten verevenen conform de wettelijke standaardregeling (…)” worden uitgelegd?
Vloeit uit de eisen van redelijkheid en billijkheid voort dat de man en de vrouw ook de kleine pensioenen moeten verevenen, verrekenen of verdelen (artikel 6:248 lid 1 BW)? Is wat partijen hebben afgesproken niet van toepassing omdat dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is (artikel 6:248 lid 2 BW) ?

Beantwoording Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden

De standpunten van de man en de vrouw worden bepaald door de betekenis die zij geven aan de passage “verevenen conform de wettelijke standaardregeling” uit het echtscheidingsconvenant. Het Hof moet bepalen wat de betekenis van die passage is en of de uitleg die de man daaraan geeft moet worden gevolgd. Daarbij geldt de Haviltexmaatstaf: wat de betekenis van de overeenkomst is, is niet alleen afhankelijk van wat er staat, maar ook van wat partijen daaruit redelijkerwijs mochten afleiden.

De tekst van de overeenkomst ondersteunt de uitleg van de man niet, wel die van de vrouw. De wettelijke regeling waarnaar de man en de vrouw uitdrukkelijk verwijzen is die van de WVPS. Onderdeel van die wettelijke regeling is dat kleine pensioenen niet worden verevend (artikel 3 lid 3 WVPS) .

Dan rest de vraag of uit de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeit dat de man en de vrouw ook de kleine pensioenen van de vrouw moeten verevenen, verrekenen of verdelen op grond van de redelijkheid en billijkheid. De man bepleit dat de eisen van de redelijkheid en billijkheid in dit geval meebrengen dat die kleine pensioenen toch moeten worden verevend, verrekend of verdeeld. Hij voert daarvoor twee argumenten aan: (1) ‘vele kleintjes maken één grote’ en (2) de vrouw wist bij het aangaan van het echtscheidingsconvenant niet dat kleine pensioenen niet hoefden te worden verevend en heeft dat pas achteraf bedacht en zich achter de wet verscholen.

De twee argumenten van de man zijn volgens het Hof onvoldoende om te oordelen dat de eisen van de redelijkheid en billijkheid meebrengen dat weliswaar niet volgens de WVPS hoeft te worden verevend, noch dat de pensioenaanspraken van de vrouw moeten worden verrekend of verdeeld.

Belang voor de praktijk

Bij veel scheidingen wordt aangesloten bij de standaard wettelijke regeling van pensioenverevening. Kleine pensioenen vallen niet onder het bereik van deze regeling. Dat kan leiden tot een onrechtvaardige situatie. In deze casus behoudt de vrouw het volledige recht op haar zes “kleine” pensioenen die opgeteld toch een relevante voorziening vormen. Het pensioen van de man dat boven het grensbedrag valt dient wel verevend te worden. Dat knelt.

Deze onrechtvaardigheid kan in veel gevallen weggenomen worden door de andere pensioenen op een afwijkende manier te verevenen. Het pensioenrecht van diegene die geen recht heeft op het kleine pensioen kan bijvoorbeeld in een afwijkende verhouding verevend worden. Ook kan gekozen worden voor verrekening van pensioen met ander vermogen.

In onze modelconvenanten wordt standaard aandacht besteed aan de kleine pensioenen. Het volgende is daarover opgenomen:

Gelet op het bepaalde in artikel 3 lid 3 Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (kleine pensioenen) komen de in dit artikel genoemde rechten onder @ en @ niet in aanmerking voor de hierna overeengekomen afspraken, die betrekking hebben op de in dit artikellid genoemde aanspraken.

Dit helpt jou bij een zorgvuldige vastlegging van de pensioenafspraken.

Permanent Actueel
Wil je graag op de hoogte blijven van ontwikkelingen die van belang zijn voor de scheidingspraktijk en onze artikelen wekelijks lezen? En maak je nog geen gebruik van praktijkondersteuning of onze digitale leeromgeving? Vraag dan nu een gratis proefabonnement aan!

Uitsluiting partneralimentatie in huwelijkse voorwaarden toch mogelijk?

De Advocaat Generaal (AG) heeft op 18 mei cassatie in het belang der wet ingesteld over de vraag of aanstaande echtgenoten het recht op partneralimentatie voorafgaand aan het huwelijk bij huwelijkse voorwaarden kunnen uitsluiten. Wordt uitsluiting van partneralimentatie in huwelijkse voorwaarden nu toch mogelijk?

De afgelopen jaren is het in de rechtspraak de lijn geweest dat het voorafgaand aan het huwelijk uitsluiten van partneralimentatie bij huwelijkse voorwaarden op grond van de wet nietig is. Wel kan het zo zijn dat het beroep op de nietigheid onder bijzondere omstandigheden in strijd kan zijn met de redelijkheid en billijkheid. Ook in de literatuur bestaat discussie over dit onderwerp. Om helderheid te krijgen of een in huwelijkse voorwaarden opgenomen nihilbeding ten aanzien van partneralimentatie stand houdt, heeft de AG cassatie in het belang der wet ingesteld en haar conclusie hierover uiteengezet. Wij vatten de essentie graag voor je samen:

Conclusie van de AG
De AG concludeert huwelijkse voorwaarden waarin wordt afgezien van partneralimentatie op dat onderdeel rechtsgeldig zijn. Volgens de AG heeft de wetgever de contractvrijheid van echtgenoten ten aanzien van partneralimentatie voorop willen stellen. Met de mogelijkheid van uitsluiting van het recht op partneralimentatie voorafgaand aan het huwelijk wordt volgens haar ook geen ander type huwelijk geïntroduceerd, gezien de nu al bestaande mogelijkheden voor (aanstaande) echtgenoten om op het vlak van onder andere het huwelijksvermogensregime en pensioen ervoor te kiezen deze voorafgaand aan het huwelijk te regelen. Overigens vindt de AG wel dat een nihilbeding in een voorhuwelijkse alimentatieovereenkomst niet onaantastbaar is. Dat betekent dat in specifieke situaties een dergelijk nihilbeding mogelijk geen stand houdt. Onder bijzondere omstandigheden kunnen partijen de rechter op grond van de wet verzoeken het nihilbeding open te breken.

Belang voor de praktijk
Hoewel niet zeker, licht het in de lijn der verwachting dat de Hoge Raad de conclusie van de AG zal volgen. In elk geval blijkt nu extra duidelijk dat er momenteel onzekerheid bestaat over de rechtskracht van een nihilbeding ten aanzien van partneralimentatie voorafgaand aan het huwelijk. Notarissen zullen daarom bij het opstellen van huwelijkse voorwaarden partijen zorgvuldig over deze onzekerheid moeten informeren. Scheidingsprofessionals zullen met cliënten die in hun huwelijkse voorwaarden afspraken hebben gemaakt om van partneralimentatie af te zien, moeten bespreken dat onzeker is of deze afspraken juridisch stand houden.
Gelukkig is nu zicht op einde aan de onzekerheid: de uitspraak van de Hoge Raad is voorlopig bepaald op 25 november 2022. De Scheidingsdeskundige houdt jou uiteraard op de hoogte.

Voor de lezer die zijn juridische kennis nog wil bijspijkeren geven wij als toegift nog een korte toelichting over de organisatie van de Hoge Raad en wat cassatie in belang der wet inhoudt:

Parket van de Hoge Raad
Aan de Hoge Raad is een parket (kantoor) verbonden waarvan de advocaten-generaal (AG’s) deel uitmaken en waar de procureur-Generaal aan het hoofd staat. De procureur-generaal geeft juridische adviezen, ofwel conclusies, aan de Hoge Raad. In de praktijk worden deze conclusies meestal door de advocaten-generaal namens de procureur-generaal genomen. De advocaten-generaal dragen daarbij zelfstandig verantwoordelijkheid voor de inhoud van hun conclusies.

Cassatie
Zoals je in dit artikel kon lezen is de functie van cassatierechtspraak dat rechtseenheid blijft geborgd en de rechtsontwikkeling worden bevorderd. Tevens betekent in cassatie gaan in beroep gaan bij de Hoge Raad tegen een beslissing van een lagere rechter. Daarbij kunnen geen nieuwe argumenten worden ingebracht, er wordt getoetst of het recht goed is toegepast. Cassatie is er om fouten te herstellen, dit biedt degene die in cassatie gaat rechtsbescherming.

Cassatie in het belang der wet
Door een vordering tot cassatie in te stellen, kan de procureur-generaal (of namens deze één van de AG’s) om een beslissing van de Hoge Raad vragen over een rechtsvraag die in het belang van de rechtseenheid of rechtsontwikkeling moet worden beantwoord. Bijvoorbeeld als partijen zelf geen cassatieberoep bij de Hoge Raad instellen of als er geen cassatie beroep mogelijk is. Deze beslissing van de Hoge Raad heeft geen rechtsgevolgen voor de betrokken partijen en is in deze gevallen alleen bedoeld om duidelijkheid te geven voor toekomstige gevallen.

Beroepsaansprakelijkheid bij pensioenafwikkeling, een reëel risico!

Hof Arhem Leeuwarden 29 maart 2022

Een voormalig cliënt stelt zijn advocaat aansprakelijk omdat zij hem onvoldoende heeft voorgelicht over een vervaltermijn in de huwelijkse voorwaarden met betrekking tot pensioenafwikkeling. De advocaat wordt veroordeeld tot betaling van de geleden en de nog te lijden schade.

Feiten & omstandigheden

In 2012 heeft een advocaat een man bijgestaan in een echtscheidingsprocedure. De man was gehuwd onder huwelijkse voorwaarden. In het artikel over pensioen was de volgende veelvoorkomende bepaling opgenomen:

“1. Indien het huwelijk van de echtgenoten door echtscheiding wordt ontbonden danwel indien tussen de echtgenoten de scheiding van tafel en bed wordt uitgesproken, zullen de door de echtgenoten opgebouwde pensioenaanspraken worden verevend conform het in de artikelen 2 en 3 bepaalde Wet Verevening pensioenrechten bij scheiding.

2. Indien het huwelijk door echtscheiding is ontbonden, heeft de vereveningsgerechtigde het recht zijn aanspraken als bedoeld in lid 1 alsmede de aanspraken op nabestaandenpensioen om te zetten in een eigen pensioenaanspraak als bedoeld in artikel 5 van de Wet Verevening pensioenrechten bij scheiding, mits de vereveningsgerechtigde binnen 6 maanden na de ontbinding van het huwelijk per aangetekende brief heeft meegedeeld aan de vereveningsplichtige van dit recht tot omzetting gebruik te maken. De omzetting is slechts geldig, indien de betrokken pensioenuitvoerder (s) schriftelijk heeft/hebben verklaard hiermee in te stemmen. De echtgenoten geven elkaar over en weer een onherroepelijke volmacht om na de totstandkoming van de echtscheiding alle handelingen te verrichten teneinde te bewerkstelligen, dat de vereveningsgerechtigde een eigen aanspraak zal krijgen.”

Deze regeling houdt in dat de vereveningsgerechtigde partner, als de pensioenuitvoerder daar aan meewerkt, kan kiezen voor conversie. De man heeft geen gebruik gemaakt van deze mogelijkheid en is met zijn ex-echtgenote overeengekomen de pensioenen op basis van de wettelijke regeling te verevenen. De man neemt het de advocaat kwalijk dat hij niet is gewezen op de mogelijkheid om gebruik te maken van het recht op conversie. Ook is hij er niet op gewezen dat dit recht zou komen te vervallen als er niet binnen 6 maanden na ontbinding van het huwelijk een beroep op is gedaan.
Volgens de man is de advocaat tekortgeschoten en heeft zij niet gehandeld zoals van een redelijk bekwaam en redelijk handelend advocaat verwacht mocht worden. Hierdoor heeft de man schade geleden.

Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden overweegt en beslist

Van een redelijk bekwaam en redelijk handelend advocaat mag worden verwacht dat zij haar client deugdelijk voorlicht over zijn rechten en plichten en wijst op contractuele vervaltermijnen. Het hof is van oordeel dat zij de man in beginsel had moeten wijzen op, en adviseren over de conversiebepaling en de genoemde vervaltermijn. Zeker omdat de man zes jaar ouder is dan zijn echtgenoot. Bij conversie zou de man zelf kunnen bepalen wanneer zijn pensioen ingaat. Omdat dit recht is komen te vervallen zal de man in de periode van zes jaar na het bereiken van zijn pensioengerechtigde leeftijd geen aanspraak kunnen maken op een deel van het pensioen van zijn ex-echtgenote. Hierdoor lijdt de man schade.

De advocaat wordt veroordeeld tot het betalen van de door de man geleden en nog te lijden schade.

Belang voor de praktijk

Ongeacht de vraag tot welke beroepsgroep je behoort, dien je jouw cliënten zorgvuldig te begeleiden bij de afwikkeling van het pensioen. Afspraken hierover in huwelijkse voorwaarden dienen bij de scheiding betrokken te worden. Cliënten dienen hierover voorgelicht te worden. Als er geen huwelijkse voorwaarden zijn, dan dienen cliënten goed geïnformeerd te worden over de wettelijke regeling en de mogelijke alternatieven. Hierbij kan gedacht worden aan:

Afwijkende periode van verevening
Afwijkende vereveningspercentages
Conversie
Et cetera

Uit deze procedure blijkt dat een scheidingsprofessional tekort schiet op het moment dat onvoldoende aandacht wordt geschonken aan de mogelijkheid ten aanzien van pensioenafwikkeling.

Tips

In huwelijkse voorwaarden is meestal een afspraak opgenomen over pensioenafwikkeling. Besteed ook aandacht aan deze afspraken. Betrek hierbij ook eventuele vervaltermijnen.
Wees volledig. Informeer cliënten over de wettelijke kaders van pensioenafwikkeling en over alle alternatieven.

Bronnen:

Opleiding tot Financieel Echtscheidingsadviseur (RFEA)

Wil je jouw kennis ten aanzien van belangrijke deelgebieden van het scheidingsproces (juridisch, financieel en fiscaal) naar een hoger niveau brengen? Wil je zelfstandig jouw cliënten kunnen informeren of adviseren over veel voorkomende knelpunten?

Neem dan deel aan de leergang Register Financieel Echtscheidingsadviseur (RFEA) en wordt in toenemende mate gesprekspartner voor jouw cliënten en andere scheidingsprofessionals.

Wet Pensioenverdeling bij scheiding uitgesteld tot 2027

Tot voor kort was bekend dat de Wet Pensioenverdeling bij scheiding op 1 juli 2022 zou ingaan. Ondanks dat iedereen wel wist dat dat niet haalbaar zou zijn is de termijn nu wel heel ver naar de toekomst verschoven.

Recentelijk heeft de Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen de Tweede Kamer geïnformeerd over haar voornemen om de inwerkingtreding van de Wet Pensioenverdeling op te schuiven naar 1 januari 2027.

Hiervoor zijn twee argumenten:
Ten eerste kunnen pensioenuitvoerders hierdoor in de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel alvast rekening houden met de aanpassingen die volgen uit het wetsvoorstel pensioenverdeling bij scheiding.
Ten tweede voorkomt uitstel dat pensioenuitvoerders kort na elkaar twee ingrijpende (ICT-) wijzigingen moeten doorvoeren.

Omdat door het uitstel volgens de Minister goede elementen van de nieuwe wet pas in 2027 in werking zullen treden, is zij voornemens om enkele overbruggingsmaatregelen te introduceren. Over deze voornemens is zij thans met de sector in overleg. De kamer zal hierover later worden geïnformeerd.

De Scheidingsdeskundige zal uiteraard de ontwikkelingen rond de inwerkingtreding van deze wet blijven volgen.

Ben jij als professional betrokken bij scheidingen? Wil je jouw kennis op een efficiënte manier actueel houden en verder blijven ontwikkelen? Wij hebben de perfecte oplossing: ons leerplatform Pernament Actueel! Kijk voor meer info:

https://www.descheidingsdeskundige.nl/permanent-actueel/).