Economische afhankelijkheid en relaties, een maatschappelijk probleem!

Geplaatst op 12 juni 2020

Als financieel planner bent u gewend om de risico’s voor uw client in kaart te brengen: hoe staat hij of zij ervoor bij arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of overlijden van de partner? Maar wat doet u met de zeer grotere kans dat uw client gaat scheiden? En dan bedoel ik niet de signalering dat de hypotheek niet mogelijk is op één inkomen, maar de economisch afhankelijkheid binnen een relatie.

Nog steeds kennen veel stellen een al dan niet gedeeltelijk traditioneel rollenpatroon: één partner is hoofdverantwoordelijk voor het inkomen en één partner is hoofdverantwoordelijk voor het reilen en zeilen thuis. Vaak sluipt dit rollenpatroon er onbewust en soms ook onbedoeld in. Niet zelden voelt één van beide partners zich hier op een bepaald moment niet meer gelukkig in. Aan de scheidingstafel merk ik vaak dat partners zich niet meer gewaardeerd en erkend voelen: De man geeft aan zich drie slagen in de rondt te werken om alles financieel mogelijk te maken en alleen maar te horen dat hij zo weinig thuis is. De vrouw geeft aan overal alleen voor te staan omdat de man altijd aan het werk is.

Ik vraag mij altijd af of deze discussie of zelfs scheiding voorkomen had kunnen worden door vooraf goede afspraken te maken over de rolverdeling en dit ook juist op papier te zetten. Want het komt nogal eens voor dat hetgeen er ooit is afgesproken bij de notaris totaal niet overeenkomt met de werkelijke situatie. Men denkt bijvoorbeeld dat alles van samen is, terwijl dat lang niet altijd zo is. Vechtscheidingen zijn het gevolg met uiteindelijk alleen maar verliezers, niet in de laatste plaats de kinderen.

Indien stellen gehuwd zijn (of een geregistreerd partnerschap hebben) zijn er wettelijk gezien vrij veel “beschermingen”. Tenzij er in huwelijkse voorwaarden afwijkende afspraken zijn gemaakt is het vermogen meestal gemeenschappelijk (bij huwelijk voor 1 januari 2018), moet het ouderdomspensioen worden verevend en is er een partneralimentatieplicht indien één van beide partners niet in zijn eigen behoefte kan voorzien. Bij samenwoners ligt dit heel anders. Er is geen gemeenschappelijk vermogen (anders dan gezamenlijk aangekochte goederen zoals een huis), geen plicht tot verdeling van het ouderdomspensioen en geen plicht tot partneralimentatie.

Met name de samenwoners met een traditioneel rollenpatroon komen bij een scheiding in een bijzondere situatie terecht: degene die voornamelijk de zorgtaken thuis uitvoerde staat op dat moment letterlijk met lege handen. Zeker als diegene langere tijd uit het arbeidsproces is, is zij afhankelijk van de welwillendheid van de aanstaande ex-partner. En wat als zij inmiddels arbeidsongeschikt is? Een ongeluk komt zelden alleen en de Bijstand is dan het eindstation.

Als financieel planner doet u er goed aan dit enorme financiële risico aan te kaarten. Pak het samenlevingscontract of de huwelijkse voorwaarden er eens bij; hoe is een en ander hier in geformuleerd? Is het tijd om de afspraken op papier eens aan te passen aan de werkelijke situatie? De wetgeving verandert op dit gebied ook voortdurend. Zo is de termijn voor de partneralimentatie sinds begin dit jaar beperkt, staat er een wetsvoorstel voor een nieuwe pensioenverdeling bij scheiding in de steigers en is er volop jurisprudentie over het vermengen van vermogens van partners. Natuurlijk vraagt een dergelijk gevoelig onderwerp ook het een en ander van uw vaardigheden als financieel planner.

Auteur: Drs. J. van der Vorm (Jacqueline)
Docent PE FFP Praktijktoepassing 2020-2021