De behoefte van een kind als ouders niet hebben samengewoond

Hoe stel je voor de bepaling van kinderalimentatie de behoefte van een kind vast als de ouders en het kind nooit als gezin hebben samengewoond? Gerechtshof Amsterdam legt uit.

Wat was er aan de hand?
Maarten en Vera hebben samen een minderjarig kind: Karlijn. Karlijn woont bij Vera. Maarten is de biologische vader van Karlijn maar heeft geen omgang met haar en ook nooit met Vera samengewoond. Wel heeft hij drie andere kinderen waarvoor hij onderhoudsplichtig is. Vera heeft geen andere kinderen. Maarten en Vera twisten over de onderhoudsbijdrage die Maarten voor Karlijn aan Vera zou moeten voldoen. Ze verschillen vooral van inzicht over de wijze waarop de behoefte van Karlijn moet worden bepaald. Ze procederen hierover tot aan het hof.

Zienswijze Vera
Vera verzoekt om de kinderalimentatie die Maarten aan haar dient te betalen te bepalen op € 73 per maand. Zij verzoekt voorts de behoefte van Karlijn vast te stellen op € 307 per maand. Vera is van mening dat de rechtbank de behoefte van Karlijn te laag heeft vastgesteld omdat aanvullende inkomsten van Maarten niet zijn meegenomen. Zij stelt bovendien dat voor de behoefte van Karlijn, aan de zijde van Maarten ook rekening moet worden gehouden met fictieve aanspraken op kindgebonden budget en op de inkomensafhankelijke combinatiekorting. Ook als hij daar in werkelijkheid geen recht op heeft.

Zienswijze Maarten
Maarten is het hier niet mee eens en stelt dat bij de vaststelling van de behoefte terecht geen rekening is gehouden met aanspraken op kindgebonden budget of op inkomensafhankelijke combinatiekorting. Hij maakte hier immers geen aanspraak op en dus kan daar geen rekening mee worden gehouden. Vera maakte hier vóór de geboorte van Karlijn ook geen aanspraak op, en dus moet hier ook aan haar zijde geen rekening mee worden gehouden. Daarnaast doet Maarten nog een beroep op de zogenaamde “aanvaardbaarheidstoets”. In verband met de vele schulden die hij heeft vindt hij namelijk het door Vera voorgestelde bedrag aan kinderalimentatie onaanvaardbaar. Bij de bepaling van zijn draagkracht zou met deze schulden rekening moeten worden gehouden.

Oordeel van het hof
Het hof volgt bij het bepalen van de behoefte van Karlijn de gebruikelijke wijze waarop volgens de aanbevelingen van de Expertgroep Alimentatienormen (ook wel: de Tremanormen) berekeningen worden gemaakt. Aangezien Maarten en Vera nooit in gezinsverband hebben samengeleefd, wordt de behoefte van Karlijn bepaald door het gemiddelde te nemen van de behoefte berekend op basis van het inkomen van de vader en de behoefte op basis van het inkomen van de moeder. Beoordeeld wordt de welstand die Karlijn bij iedere ouder afzonderlijk zou hebben ervaren als zij alleen bij die ouder zou zijn opgegroeid. Bij de bepaling van het inkomen van iedere ouder afzonderlijk moet met de aanspraak op kindgebonden budget rekening worden gehouden, ook al is dit voor Maarten een fictief bedrag. Ook de (fictieve) aanspraak op de inkomensafhankelijke combinatiekorting moet in aanmerking worden genomen. Het gaat immers om het bepalen van het bedrag dat elke ouder uit de ter beschikking staande middelen aan Karlijn zou besteden als zij bij hem of haar zou opgroeien.

Ook het beroep op de aanvaardbaarheidstoets biedt Maarten geen soelaas. Het hof vindt dat hij onvoldoende inzicht heeft gegeven in inkomsten en lasten om te toetsen of de kinderalimentatie onaanvaardbaar is.

Belang voor de praktijk
In een samenleving waarin het aantal alleenstaande ouders toeneemt[1] zal je als scheidingsprofessional mogelijk vaker te maken kunnen hebben met ouders die nooit in gezinsverband hebben samengewoond. Bijvoorbeeld als de ouders al gescheiden zijn gaan leven voordat het kindje is geboren.

De Tremanormen voorzien in een duidelijke richtlijn hoe in een dergelijke situatie de behoefte van het kind moet worden bepaald[2]. Daarbij moet rekening worden gehouden met (fictieve) aanspraken op kindgebonden budget en op de inkomensafhankelijke combinatiekorting ook al kan de betreffende ouder daar geen aanspraak op maken[3].

Indien sprake is van extra lasten , zoals de schulden van Maarten, die niet in aanmerking zijn genomen bij bepaling van de draagkracht volgens de systematiek van de tremanormen, kan aanleiding bestaan voor toepassing van de aanvaardbaarheidstoets. Daarmee wordt getoetst of er een onaanvaardbare situatie ontstaat voor de onderhoudsplichtige. Hiervan is sprake indien de onderhoudsplichtige stelt en kan onderbouwen dat:

• bij de vast te stellen bijdrage niet meer in de noodzakelijke kosten van bestaan kan voorzien, of
• van zijn inkomen na vermindering van de lasten minder dan 95% van de voor hem geldende bijstandsnorm overhoudt.

Als er inderdaad sprake is van een onaanvaardbare situatie, moet de rechter vervolgens beoordelen of bij vaststelling bijdrage onvoldoende rekening wordt gehouden met alle omstandigheden die de draagkracht beïnvloeden. Is dat inderdaad het geval dan zou er sprake kunnen zijn van een onderhoudsbijdrage die niet meer aan de wettelijke maatstaven voldoet. De verwijtbaarheid en de mogelijkheid tot vermijding van de lasten kunnen daarbij ook een rol spelen. Bij de invulling van deze begrippen wordt aangesloten bij de jurisprudentie.

Als scheidingsprofessional dien je te kunnen signaleren dat er bijzondere aspecten spelen bij het vaststellen van de hoogte van een onderhoudsvoorziening op het moment dat cliënten nooit met elkaar in gezinsverband hebben samengeleefd.

Heb je behoefte aan meer verdieping op het thema alimentatie? Docent Rob van Coolwijk weet alles van alimentatie. In de bijeenkomst “Actualiteiten alimentatierecht & de adviespraktijk” neemt hij je op enthousiaste en deskundige wijze mee in alle relevante onderdelen van het alimentatierecht en actualiteiten daaromtrent.

[1] https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/37620?dl=3EC40
[2] Rapport Expertgroep Alimentatie versie januari 2023, p 10 & 11
[3] Zie ook zeer recent HOGE RAAD 27-10-2023, ECLI:NL:HR:2023:1480 jo. PARKET BIJ DE HOGE RAAD 26-05-2023, ECLI:NL:PHR:2023:542